De vijf F-strategieën voor Digitale Autonomie
open source publieke sector digitale autonomie
7 november 2024
Gepubliceerd op iBestuur, 7 november 2024: “De overheid moet proactief nadenken over onze digitale afhankelijkheden en actie ondernemen om onze autonomie te waarborgen.” (https://ibestuur.nl/artikel/de-vijf-f-strategieen-voor-digitale-autonomie/)
De overwinning van Donald Trump maakt de roep om digitale autonomie luider dan ooit. Het is nu meer dan ooit van cruciaal belang dat de overheid strategieën ontwikkelt om de (digitale) autonomie van zowel overheid als samenleving te waarborgen. Johan Groenen formuleert vijf F-strategieën: Funding, Forcing, Facading, Forking en Fabricating.
De afhankelijkheid van overheid en samenleving van veelal buitenlandse softwaremakers neemt toe. Of het nou gaat om de online platformen waarop we werken en communiceren of de technische infrastructuur waar we onze data op parkeren: vaak zijn we daarbij overgeleverd aan de grillen van bedrijven en buitenlandse overheden.
Welke strategieën kan de overheid ontwikkelen om de (digitale) autonomie van zowel overheid als samenleving te waarborgen? In dit artikel een voorzet in de form van vijf F-woorden:
F-woord 1: Funding (Financiering)
Overheden kunnen investeren in open source alternatieven voor gesloten software en in Europese alternatieven voor buitenlandse infrastructuur. Dat kan zowel met koopkracht, door financiële bijdragen, als met ontwikkel-capaciteit. Door geld en middelen te steken in cruciale digitale componenten, kunnen we zorgen dat deze kunnen bestaan en verbeteren, onafhankelijk van commerciële en buitenlandse belangen.
F-woord 2: Forcing (Afdwingen)
De overheid kan wetgeving en beleid maken om moedwillige vendor lock-in en winner-takes-all netwerkeffecten tegen te gaan. Dit gebeurt al in diverse Europese wetten, die interoperabiliteit afdwingen en verplichten dat gebruikers hun data kunnen opvragen. Ook wetgeving en beleid op het gebied van welk soort techniek de overheid zelf mag gebruiken kan helpen – bijvoorbeeld alleen open algoritmes.
De keuze voor een bepaalde strategie hangt af van de dynamiek van een specifieke situatie, de beschikbare middelen, en de mate van urgentie.
F-woord 3: Facading (Façaderen)
Marktpartijen bieden tegenwoordig van allerhande services aan als web service (API). Denk dan bijvoorbeeld aan de mogelijkheid om SMS te versturen of databestanden in de cloud op te slaan. Daarbij is het vaak wel zo dat de aanbieder bepaalt hoe je tegen die API moet praten. Om ervoor te zorgen dat je door de hele overheid heen aanpassingen moet maken als zo’n aanbieder iets wijzigt, maar vooral ook als die wegvalt of zich misdraagt, kan het verstandig zijn om er iets voor te plaatsen: een nationale faciliteit die we zelf controleren, waar iedereen gebruik van kan maken. Zo kan op één plek de boel worden omgezet als dat nodig is.
F-woord 4: Forking (Afsplitsen)
Ook open source projecten kunnen ineens een andere kant opgaan. Het is daarom belangrijk om voor cruciale code bases te volgen wat er in zo’n project speelt, en als het moet klaar zijn om zelfstandig verder te gaan, een zgn. “fork”. Daarbij maak je een kopie en ga je zelf aan het roer staan. Dit geeft de vrijheid om de software aan te passen aan de specifieke behoeften, maar heeft wel als nadeel dat je er weer alleen voor staat.
F-woord 5: Fabricating (Fabriceren)
Wanneer er geen geschikte open alternatieven bestaan voor cruciale componenten, kun je ervoor kiezen om zelf iets nieuws te (laten) bouwen. Een open optie op de markt kan een gespannen dynamiek tussen gebruikers en aanbieders doorbreken. Dit kan een volledig werkende versie zijn met alle toeters en bellen, maar het kan ook zijn dat het een basale versie is, die echt alleen als fallback optie dient.
Tot slot
Bovengenoemde strategieën zijn niet uitputtend en ze kunnen in combinatie worden toegepast. De keuze voor een bepaalde strategie hangt af van de dynamiek van een specifieke situatie, de beschikbare middelen, en de mate van urgentie. Belangrijk is dat de overheid proactief nadenkt over onze digitale afhankelijkheden en actie onderneemt om onze autonomie te waarborgen. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat we in de toekomst flexibel, veilig en onafhankelijk kunnen opereren in het digitale domein.
Welke strategieën mis je nog? Laat het weten in de reacties!
Andere aantekenignen
Open Samenwerken, hoe doe je dat?
14 juni 2021
Je project open stellen voor open samenwerking met andere organisaties, teams of "de community" is niet altijd eenvoudig. Toch is het de wens van veel overheidsprojecten om meer open te gaan werken. Code for NL organiseerde een meetup waarin vanuit drie projecten ervaringen werden gedeeld.
Design thinking: maatwerk is helemaal terug
1 maart 2018
“One size fits none. Overheden moeten weer meer zelf gaan ontwikkelen. Ze hebben gekke processen,” stelt Maarten Geraets. Hij zette drie jaar geleden op verzoek van de gemeente Amsterdam het Datalab op. Zijn opdracht was om met een innovatief team datagedreven toepassingen te zoeken voor een aantal zeurende problemen in de stad. Geraets ontwikkelde daarvoor samen met zijn zakenpartner Johan Groenen de Fixxx-methode, ofwel Fast Innovation Amsterdam. Inmiddels zijn al verschillende projecten met succes afgerond.
Samen denken, ruwe schetsen
25 januari 2021
Als ik als visueel denker met mensen samenwerk, kom ik er niet omheen om ideeën ook visueel te maken en die plaatjes samen met mensen te bespreken, om te checken of ik het snap. Daarvoor is het helemaal niet nodig om mooie plaatjes te maken, heb ik gemerkt. Sterker nog, er valt veel voor te zeggen om juist hele ruwe schetsen te gebruiken.